Humphrey Bogart: Amerykański uwodziciel w kapeluszu

Humphrey Bogart, jeden z najpopularniejszych amerykańskich aktorów, American Film Institute umieścił go na pierwszym miejscu na liście największych aktorów wszech czasów, był symbolem elegancji i bożyszczem kobiet. Twardym spojrzeniem zachwycał kobiety nie tylko na ekranie. Był także wielkim uwodzicielem w samym Hollywood i człowiekiem, który skrywał wielką tajemnicę...

Grał gestami i wzrokiem. Spojrzenie miał zawsze jak to z ,,Casablanki” - melodramatyczne, i mówiące więcej niż szereg słów. Był niekwestionowanym mistrzem anegdot, stałym bywalcem klubów oraz wielkim wielbicielem żeglarstwa i szkockiej whisky: nie powinienem przerzucać się ze szkockiej na Martini... - takie słowa wypowiedział konając. Zazwyczaj ubierał się w prochowy płaszcz, miał papieros w ustach, na głowę przyodziewał charakterystyczny kapelusz. Wraz z Ingrid Bergman stworzył najznamienitszą historię miłosną w ,,Casablance”, filmie, który uważany jest za najdoskonalszy w historii kina.

fot. kadr z filmu “Casablanca”

Chodził zwykle w nieprzemakalnym płaszczu, niezapiętym, ściśniętym jedynie paskiem. Nosił kapelusz z opuszczonym rondem, nasadzony na głowę zawadiacko, nieco na bakier. Czasem nosił kapitańską lub żeglarską czapkę. Do spodni zakładał kowbojski pas, który kupił sobie dla żartu, a potem przyzwyczaił się do niego - Peter Bogdanovich, reżyser

Humphrey Bogart urodzony pierwszego dnia Świąt Bożego Narodzenia 1899 roku otrzymał imię będące panieńskim nazwiskiem jego matki. Od początku swej edukacji nie pałał chęcią do nauki. Kształcenie rozpoczął w prywatnej szkole Delancey, później w Trinity i Philips w Andover. Z powodu buntowniczości i złego zachowania został wyrzucony ze szkoły w Philips. W 1918 roku zaciągnął się do marynarki, ale wrodzona oporność i niezdyscyplinowanie spowodowały, że nie zrobił kariery jako marynarz.

Swoją aktorską przygodę rozpoczął w 1921 roku grając epizod w jednym z brooklynowkich teatrów. Rok później zagrał niewielką rolę młodego arystokraty i uwodziciela w melodramacie ,,Swifty”. Sztuka nie zyskała pochlebnych recenzji, podobnie jak kolejne: ,,Meet the wife” i ,,Nerves”. W późniejszym okresie zagrał w kilku nieznaczących sztukach, w tym w komediodramacie ,,Małżeństwo Humphreya i Helen”. Na ekranie debiutował w 1930 roku grając w filmach: ,,Up the river”(W górę rzeki) i ,,A devil with woman” (Zdobywca serc). W 1931 i 1932 roku zagrał w siedmiu nieznaczących filmach.

Pierwszą decydującą rolą była rola gangstera Duka Mantee w adaptacji sztuki Roberta Sherwooda w reżyserii Archiego Mayo. Polskim recenzentem dramatu był Marek Hłasko, tak pisał o Bogarcie w ,,Pięknych dwudziestoletnich”:

Bogart w <> pokazał, jak powinno mówić się dialog. Bogart mówił źle, patrząc w bok i zacinając się. Długie zdania wyczekiwał prędko, krótkie rozciągał do granic maksymalnych. Brando mówi w tenże sam sposób: męczy się, zacina, jednak Brando nie ma w sobie prawdy Bogarta. Być może dlatego, że brak mu rezygnacji i spokoju, jakie miał Bogart.

Tę rolą Bogart zwrócił na siebie uwagę publiczności i krytyków. Kolejno wcielił się w postać Roya Earle'a w filmie ,,High Sierra” i Sama Spade'a w ,,Sokole maltańskim”. Filmy te zapoczątkowały okres kinowego czarnego kryminału w karierze Bogarta. Zdobył dwie nominacje do nagrody Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej, za udział w filmach: ,,Casablanca” i ,,Bunt na okręcie”. W 1952 roku otrzymał tę nagrodę za rolę Charliego Allnut'a w ,, Afrykańskiej królowej”.

fot. kadr z filmu “Afrykańska królowa”

,,Casablancę” nakręcono na podstawie sztuki ,,Evrybody comes to Rick's” Murraya Burnetta i Joan Alison. Film stał się wizytówką sztuki, ale też artystycznym charyzmatem samego artysty. ,,Casablanca” uważana jest przez purystów, a także krytyków sztuki za najlepszy film w historii kina.

Fabuła oryginału jest znana, nie ma co przypominać, jak ktoś nie widział "Casablanki", to znaczy, że nic w życiu nie widział, końcowa scena na lotnisku to jest klasyk klasyków, podobnie dialogi z "Casablanki" to jest kanon literacki, rzekłbym, każdy porządny człowiek powinien je znać na pamięć. - Krzysztof Varga, krytyk literacki

Sukcesy zawodowe nie szły w parze z życiem prywatnym. Bogart żenił się aż czterokrotnie. Małżeństwo z drugą żoną Mary Philips było wyjątkowo burzliwe, i zakończyło się rozwodem w 1938 roku. Podobnie trzecie małżeństwo z Mayo Methot obfitowało w przeróżne mniej lub bardziej dramatyczne historie: Znajomi zaczęli określać ich mianem battling Bogarts - wojujących Bogartów. Miłość swojego życia- Lauren Bacall Bogart poznał na planie filmu ,,Mieć i nie mieć”. Pobrali się w 1945 roku i pozostali małżeństwem do śmierci aktora.

fot. DailyNews, Bogart z synem Stefanem i żoną Lauren Bacall, 1952 rok

Przez jednych kochany, przez innych nienawidzony, niemal zawsze postrzegany był jako człowiek nieprzejednany.

Gdy się siedziało z nim w restauracji i ktoś zbliżał się do stolika, można było obserwować, jak Bogy będzie zaraz obstawiał twardego. Po prostu sądził, że ludzie byliby rozczarowani, gdyby zachowywał się inaczej. Najlepiej ów fakt tłumaczy drobne wydarzenie. Kiedyś podczas obiadu w restauracji zbliżył się do nas mały chłopiec i Bogy powiedział mu, żeby natychmiast się stąd zabierał. Chłopiec szybko odszedł, a my usłyszeliśmy, jak jego przyjaciel z zachwytem szepnął do ucha: >>Widzisz, mówiłem, że cię obrazi<<. - Joseph L. Mankiewicz, reżyser

Przez przyjaciół postrzegany był jako wrażliwiec, niepoprawny romantyk, a także człowiek oderwany od rzeczywistości.

Był człowiekiem wrażliwym, który rozumiał, że świat jest znacznie bardziej skorumpowany, niż przypuszczał. Wynalazł więc to, co można nazwać charakterem Bogarta, i pozorował świat niemający dobrym ludziom nic do zaoferowania. Osiągnął dokładnie to, co chciał osiągnąć. Był zdecydowany utrzymać swoją wielką tajemnicę - tajemnicę niemal wyzywającą w naszym realistycznym świecie- że naprawdę jest człowiekiem wrażliwym i idealistycznym. - Richard Cooke, krytyk

fot. Daily News, Lauren Bacall i Humphrey Bogart

Kapelusz, prochowy płaszcz, whisky i burbon stały się nieodłącznym emblematem jego osobowości.

Whisky i burbon znalazły w Bogarcie fenomenalny, jak powiada się dzisiaj, nośnik reklamy. Podobnie jak w przypadku płaszcza i kapelusza, burbon po Bogarcie przyjęło stado epigonów; kiedy ktoś na ekranie pije mocne trunki, chcąc nie chcąc, powtarza gest, któremu dorównać nie może. - Marek Bieńczyk, pisarz, historyk literatury

Leopold Tyrmand w ,,Dziennikach 1954” napisał o nim: Każdy dziś chce być Humphreyem Bogartem lub Jean Gabin. Zresztą, może się mylę, może każdy w jakiś tam sposób jest, lecz ja o tym nie wiem i myślę, że tylko ja jestem Bogart albo Gabin, ten twardy o złotym sercu i nieskalanej uczciwości, która w sposób fatalny musi mnie czynić coraz twardszym i bardziej nieugiętym, z dnia na dzień.

Dean umarł we właściwym momencie. Zostawił po sobie legendę. Gdyby żył, nigdy nie sprostałby legendzie, jaka o nim powstała. Tymi słowami o Jamesie Deanie aktor podsumował także swoje życie. Zmarł po ciężkiej chorobie, 14 stycznia 1957 roku.

Artykuł powstał na podstawie pozycji książkowych: Krzysztof Żywczak, Humphrey Bogart, Ostatni taki twardziel, Warszawa 2014; Adam Ian, Seks i sława. Od Kleopatry do Polańskiego, tłum. Agnieszka Tynecka, Tomasz Bednarowicz, Robert Foltyn, Time after Time. International, Los Angeles-Łódź 1991.