Mózg władca czasu, autorstwa Deana Buonomano – recenzja redakcji

Tym cytatem XVII wiecznego hiszpańskiego prozaika i moralisty- Baltasara Graciana- Dawid Buonomano wprowadza nas w niezwykłą podróż w czasie.

Poruszająca, przemyślana, ważna. To pierwsze słowa jakie przychodzą na myśl po przeczytaniu tej książki. Temat czasu stanowił od wieków inspirację dla wielu filozofów m.in. św. Augustyna, naukowców jak Galileusz, Newton, Einstein, czy współczesnych twórców filmowych. To właśnie brytyjski reżyser, producent filmowy i scenarzysta Christopher Nolan słynie z nieliniowych opowieści o czasie, którego tematyka poruszona została w filmach takich jak Interstellar, Incepcja i słynnym Memento z Guyem Pearcem w roli głównej z 2000r. Recenzowana pozycja to niełatwa książka. Dużo w niej typowo naukowej treści i nie jest to z pewnością książka dla dyletantów chcących jedynie poczytać „coś” ciekawego. Wymaga od czytelnika sporo intelektualnego zaangażowania, dosyć dużej wiedzy i skupienia od pierwszej do ostatniej strony. Ale warto!

Dean Buonomano jest profesorem neurobiologii i psychologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles i wiodącym teoretykiem w dziedzinie neuronauki czasu. Jego badania koncentrują się na neurokomputacji i tym co ludzki mózg mówi o czasie, jak koduje czas. Dean Buonomano urodził się w 1965r. w Rhode Island (USA).

Inspiracja czasem przez autora jest tak znaczna, że nawet spis treści ułożony jest w interwale 12 godzin. Tematem książki jest głównie neuronauka i psychologia czasu, ale także teoria czasu. „Czas” to najczęściej używany rzeczownik w angielszczyźnie. Dowiadujemy się czym są dwie najważniejsze teorie filozoficzne dotyczące istoty czasu: prezentyzm i eternalizm. Prezentym, wyjaśnia Bunomano, opiera się poglądzie, że jedynie teraźniejszość jest rzeczywista. Przeszłość jest istniejącą dawniej konfiguracją wszechświata. Przyszłość zaś to pojęcie odnoszące się do jakiejś nieokreślonej konfiguracji. Z kolei eternalizm stanowi, że przeszłość i przyszłość są równie rzeczywiste jak teraźniejszość. Zdaniem autora w naturze ludzkiej leży wrodzony prezentyzm.

Foto: www.neurizons.uni-goettingen.de/dean-buonomano/

Dzięki jej lekturze lepiej zrozumiemy, jak podchodzić do zagadnienia percepcji czasu w naszym codziennym życiu. Poznamy przykłady ludzi, którzy postanowili zrozumieć czym jest upływu czasu poddając się różnego rodzaju eksperymentom naukowym, zamknięci przez 6 miesięcy, w samotności, w ciemnych jaskiniach pod kontrolą pracowników NASA. Poznamy jaki wpływ na nasz organizm ma czas i zdolność jego rozpoznawania. Autor odnosi się do szokujących przykładów zastosowania krótkowzroczności człowieka wobec relacji czasowej względem określonych zdarzeń wskazując, że gdyby papierosy powodowały raka już po tygodniu, a nie po wielu dekadach od rozpoczęcia palenia, przemysł tytoniowy nigdy nie osiągnąłby wartości liczonej w bilionach dolarów. Opisuje sytuacje zagrożenia życia ludzkiego, kiedy nasze subiektywne poczucie czasu może ulec radykalnej zmianie, jak gdyby wszystko działo się w zwolnionym tempie.

Dzięki uważnej lekturze książki dowiemy się:

Autor usiłuje wyjaśnić korelację pomiędzy czasem a subiektywnymi odczuciami człowieka, wyjaśniając, dlaczego podczas udanej imprezy, uprawiania ulubionego sportu czas mija nam bardzo szybko, a siedząc na nudnym wykładzie nie możemy doczekać się jego końca w poczuciu tzw. „chronostazy”, czyli wrażenia, że czas stoi w miejscu. Wyjaśnia zatem jaka relacja zachodzi pomiędzy obiektywnym czasem zegarowym a naszym subiektywnym poczuciem czasu.

Omawia historię odkrycia datowania radiowęglowego, umożliwiającego retrospektywne odmierzanie czasu dzięki czemu możemy się dowiedzieć, kiedy i w jakiej epoce żyły np. dinozaury. Poznajemy historię kalendarza juliańskiego i gregoriańskiego. Dowiadujemy się, dlaczego powstał rok przestępny. Odkrywamy związek między czasem a przestrzenią nad którym pracował najbardziej znany na świecie urzędnik biura patentowego w Bernie – Albert Einstein. Autor odkrywa przed nami jeszcze jedną oczywistą wydawałoby się kwestię, jak niezwykłym stworzeniem, względem innych żyjących, jest człowiek. Tylko człowiek potrafi bowiem myśleć o przyszłości i snuć plany. Dean Buonomano przywołuje słowa prymatolożki Jane Godall, która stwierdziła: „Szympansy potrafią nauczyć się języka gestów, ale w naturze, o ile nam wiadomo, nie są w stanie komunikować kwestii rzeczy, które nie istnieją w teraźniejszości. Nie umieją się nauczyć, co się działo 100 lat temu czy 10 lat temu, z wyjątkiem strachu w pewnych miejscach. Z pewnością nie są w stanie planować na 5 lat naprzód”. Ludzie nie tylko komunikują się ze sobą w sprawach wydarzeń z przeszłości i snują plany na przyszłość, lecz także przeskakują tam i z powrotem wzdłuż umysłowej linii czasu dla wyrażenia skomplikowanej relacji czasowej.

Naszym zdaniem, książka Deana Buonomano to lektura pod każdym względem niezwykła. Materializuje bowiem i wyjaśnia to co niby dla każdego oczywiste, a jednak nader trudne do zdefiniowania. Dzięki niej pojęcie czasu będzie nieco łatwiejsze do zrozumienia, ale na pewno pozostanie jeszcze bardziej interesującym do dalszego odkrywania. Książka jest fantastycznym źródłem wiedzy o teorii czasu na początek i może stanowić dla niejednego czytelnika początek nowej drogi, jak niegdyś dla wybitnych uczonych, którzy swoimi odkryciami odmienili świat nauki na zawsze.